گیربکس برگشت ناپذیر یعنی چه؟

انواع گیربکس خود قفل شونده

گیربکس های برگشت ناپذیر را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد که در ادامه آن ها را بررسی می کنیم.

برگشت ناپذیری استاتیک (ثابت)

برگشت ناپذیری استاتیک نوعی خود قفل شوندگی است که در این حالت، محور خروجی گیربکس صنعتی یا شافتی که دور کمتری دارد، قابلیت چرخش به عنوان یک شافت محرک را ندارد. البته در این حالت ممکن است به وسیله کمی ارتعاش، دوران بسیار کمی داشته باشد؛ اما به طور کلی در این حالت از خود قفل شوندگی، گیربکس بسیار محکم قفل شده و شافت ها به سختی حرکت می کنند.

برگشت ناپذیری دینامیک

حالت دینامیک نسبت به حالت استاتیک دشوار تر است؛ چرا که ارتباط مستقیمی با بازده و ارتعاش بار دارد. یکی از مشخصات بارز حالت دینامیک این است که در هنگام عدم اثر گذاری محرک روی چرخ دنده، محور فورا متوقف می شود.

تاثیر زاویه اصطکاک

ابتدا یک مثال ساده در مورد تاثیر زاویه اصطکاک می زنیم تا در مورد آن اطلاعات بیشتری به دست بیاوریم، سپس به تاثیر زاویه اصطکاک روی عملکرد خود قفل شوندگی گیربکس می پردازیم.

لیوانی را روی یک میز در نظر بگیرید که به صورت ثابت قرار دارد. یک طرف میز را بلند می کنیم تا لیوان شروع به حرکت کند. به این زاویه که در آن لیوان شروع به حرکت کرد، زاویه اصطکاک استاتیک می گویند. سپس زاویه میز را به آرامی کم می کنیم تا لیوان متوقف شود. در این حالت با ضربه زدن به میز و ایجاد ارتعاش و لرزه، لیوان شروع به حرکت می کند که به این زاویه، زاویه اصطکاک دینامیک می گویند.

نکته: زاویه اصطکاک استاتیک بیشتر از زاویه اصطکاک دینامیک است.

به عنوان مثال زاویه اصطکاک استاتیک بین ماردون فولادی و چرخ دنده حلزونی برنجی بین 8 تا 9 درجه است اما زاویه اصطکاک دینامیکی آن ها بستگی به میزان سرعت دارد. در سرعت های پایین حدود 4.5 درجه و در سرعت های بالا حدود 1 درجه است.

شرط خود قفل شوندگی در گیربکس ها این است که زاویه اصطکاک بین ماردون و چرخ دنده باید بیشتر از زاویه لید باشد. (زاویه لید به زاویه بین محور عمود بر ماردون با دندانه های مارپیچ ماردون می گویند.)

در چه مواقعی باید از گیربکس برگشت ناپذیر استفاده کرد؟

در یکسری از مواقع استفاده از گیربکس های برگشت پذیر خطرناک است و میتواند باعث بروز خسارات جبران ناپذیری شود. در این موارد، باید حتما از گیربکس های برگشت ناپذیر استفاده شود. به عنوان مثال، هنگام کار با جرثقیل، برگشت پذیری گیربکس ممکن است باعث بازگشت بار و صدمه به افراد شود.

در کل، در گیربکس های بالابر، به هیچ عنوان نمیتوان از مارپیچ دوراهه، سه راهه و چهارراهه استفاده کرد و مارپیچ شافت، حتما باید یک راهه و برگشت ناپذیر باشد. به عبارتی، در گیربکس ها، هرچه تعداد راه مارپیچ بیشتر باشد، زاویه پیچش و برگشت پذیری گیربکس هم بیشتر خواهد بود.

کلام آخر

فراموش نکنید که استفاده از گیربکس صنعتی در صنایع متفاوتی صورت می گیرد و تاثیر بسزایی در راندمان اجزای دیگر دارد؛ بنابراین استفاده درست و داشتن اطلاعات کامل در رابطه با کارکرد و راندمان آن در موقعیت های متفاوت، موضوعی بسیار مهم و حیاتی است.

عده زیادی در انتخاب و خرید گیربکس کاهنده صنعتی متناسب با مصرف خود، با موانع زیادی رو به رو می شوند، از این جهت می توان گفت که قریب به اکثریت مشکلاتی که پس از خرید و نصب انواع گیربکس صنعتی برای مصرف کنندگان به وجود می آید، عدم تطابق کالا با کاربری مورد نظر است.