آموزش پلاک خوانی الکتروموتور

پلاک الکتروموتور یا Nameplate که به آن پلاک مشخصات نیز گفته می‌شود، یک صفحه فلزی یا پلاستیکی است که روی بدنه الکتروموتور نصب می‌شود و اطلاعات مهمی در مورد ویژگی‌های فنی و مشخصات آن را در اختیار کاربر قرار می‌دهد. این اطلاعات به شکلی استاندارد روی پلاک درج می‌شود تا مصرف کنندگان بتوانند اطلاعات ضروری برای انتخاب و استفاده صحیح از الکتروموتور را به راحتی به دست آورند.

 در این مقاله به طور کامل نحوه پلاک خوانی الکتروموتور تک فاز و سه فاز را توضیح می دهیم. همچنین تفاوتی که بین پلاک موتورهای AC  و DC وجود دارد را نیز بررسی می کنیم.

چه اطلاعاتی روی پلاک الکتروموتور درج می شود؟

مشخصاتی که معمولا روی پلاک الکتروموتور درج می‌شوند عبارت‌اند از:

• برند
• مدل
• شماره سریال
• کشور سازنده
• وزن
• تاریخ ساخت
• کد استاندارد

مشخصات الکتریکی

• ولتاژ نامی
• فرکانس
• جریان نامی
• توان خروجی
• ضریب توان
• نوع اتصال
• کلاس عایق حرارتی
• کلاس حفاظتی
• نوع منبع تغذیه و تعداد فازها
• DUTY یا چرخه وظیفه عملکردی

مشخصات مکانیکی

• سرعت دورانی
• تعداد قطب‌ها
• جهت چرخش
•  نوع شافت
• اندازه قاب یا فریم سایز

مشخصات و شرایط محیطی

• راندمان
• دمای محیط
• ارتفاع از سطح دریا

در شکل زیر، هر یک از موارد بالا را تعریف کردیم.

تفسیر برخی نماد های پلاک الکتروموتور به زبان ساده

برند الکتروموتور

یکی از نماد هایی که بر روی پلاک موتور های الکتریکی وجود دارد، برند الکتروموتور (نام شرکت سازنده) است. برند الکتروموتور، نشان‌دهنده اعتبار، تجربه و کیفیت محصول می باشد. به عنوان مثال برندهای معروف تر، معمولا محصولات با کیفیت تری را تولید می کنند. الکتروموتورها برندهای متنوعی دارند که موتوژن و الکتروژن، از جمله معروف ترین آنها هستند.

تیپ یا مدل الکتروموتور

مشخصه مهم دیگری که در پلاک خوانی الکتروموتور به آن بر می خوریم، تیپ یا مدل دینام صنعتی مورد استفاده است. مدل الکتروموتور کدی است که اطلاعات مهمی درباره نوع و ویژگی‌های موتور در اختیار شما می‌گذارد. این کد معمولا شامل اعداد و حروف است و نشان می‌دهد که سری ساخت، توان و ابعاد موتور چیست یا چه ویژگی های خاصی مثل ضدآب بودن یا راندمان بالا و… دارد. این کد به شما کمک می‌کند موتوری که با نیازتان هماهنگ است، شناسایی کنید.

NO  یا شماره سریال

یکی دیگر از علائمی که بر روی پلاک موتورهای الکتریکی وجود دارد، NO است که به معنای شماره سریال الکتروموتور می باشد. شماره سریال یک کد یکتا است که به هر موتور اختصاص داده می‌شود. این شماره به شما کمک می‌کند موتور خاصی را در میان محصولات دیگر شناسایی کنید. مثلا اگر چندین موتور مشابه دارید، شماره سریال آن‌ها را از هم متمایز می‌کند. همچنین با این کد می‌توانید تاریخ ساخت، اطلاعات تولید و گارانتی موتور را بررسی کنید. در صورت خرابی یا نیاز به خدمات پس از فروش، ارائه این شماره به شرکت سازنده ضروری است.

کشور سازنده

کشور سازنده، نشان‌دهنده محل تولید الکتروموتور است. این اطلاعات برای تشخیص کیفیت محصول و استانداردهای تولید آن اهمیت دارد. به ‌طورکلی کشورهایی مثل آلمان، ژاپن، آمریکا، ایتالیا به خاطر داشتن فناوری پیشرفته، محصولات باکیفیت‌تری تولید می‌کنند.در مقابل کشورهایی مانند چین و هند محصولاتی با هزینه پایین‌تر تولید می‌کنند، اما کیفیت ممکن است متغیر باشد. انتخاب کشور سازنده بسته به نیاز و بودجه شما صورت می‌گیرد.

وزن

نشان دهنده وزن موتور است و معمولا با واحد kg مشخص می شود. وزن الکتروموتور در فرآیند حمل‌ونقل و نصب تأثیرگذار است. موتورهای سبک‌تر معمولا برای کاربردهای خانگی یا ماشین‌آلات کوچک استفاده می‌شوند و موتورهای سنگین‌تر مناسب تجهیزات صنعتی یا کاربردهایی که نیاز به توان بالا دارند، هستند. وزن همچنین نشان‌دهنده میزان مواد اولیه‌ای است که در ساخت موتور به کار رفته است. موتورهای سنگین‌تر معمولا بدنه محکم‌تر و سیم‌پیچی بیشتری دارند که می‌تواند نشان‌دهنده طول عمر بیشتر باشد.

تاریخ ساخت

تاریخ ساخت نشان می‌دهد که الکتروموتور در چه زمانی تولید شده است. این تاریخ به شما کمک می کند تا از قدیمی یا نو بودن موتور، طول عمر، اعتبار ضمانت نامه و … آگاه شوید.

کد استاندارد

کد استاندارد نشان می‌دهد که الکتروموتور مطابق با چه استانداردهای بین‌المللی یا محلی ساخته شده است. این کد اهمیت زیادی برای اطمینان از کیفیت و ایمنی محصول دارد. استانداردهای رایج در الکتروموتورها، استاندارد  IECو NEMA هستند. IEC یک استاندارد جهانی است که طراحی، عملکرد و ایمنی الکتروموتورها را پوشش می دهد. NEMA نیز استانداردی است که ابعاد، راندمان و قدرت موتور را تعریف می کند.

ولتاژ نامی الکتروموتور

برقی که موتور برای کارکرد به آن نیاز دارد. مثلا 220 ولت (برق خانگی) یا 380 ولت (برق صنعتی).

الکتروموتور ها دارای اصطلاحی به نام سربندی هستند. سربندی الکتروموتورها به دو شکل ستاره و مثلث انجام میگیرد که در هر نوع آن، ولتاژ متفاوت است. بطور مثال، 400V (Y) نشان دهنده این است که الکتروموتور در حالت اتصال ستاره با ولتاژ 400 ولت است و 230V (Δ) بیانگر این است که در حالت اتصال مثلث با ولتاژ 230 ولت کار می کند.

فرکانس الکتروموتور

مورد مهم دیگر در پلاک خوانی الکتروموتور، فرکانس (سرعت نوسان برق ورودی) است که بر اساس واحد هرتز (HZ)  بیان می شود. مقدار فرکانس الکتروموتور در کشور ما 50 هرتز است در حالیکه در کشور های دیگر میتواند متفاوت باشد.

جریان نامی

 مقدار برقی که موتور در حالت عادی و با توان نامی خود استفاده می‌کند. واحد اندازه گیری آن آمپر (A) است. اگر جریان بیشتر از این مقدار شود، ممکن است موتور آسیب ببیند. به عنوان مثال اگر جریان نامی موتور، 15 آمپر باشد، موتور در حالت عادی 15 آمپر برق مصرف می‌کند. اگر بار بیشتر شود، جریان افزایش یافته و خطر آسیب وجود دارد. این مشخصه کمک می کند تا تابلو برق و کابل های مناسب برای موتور انتخاب شوند.

توان الکتروموتور

توان نشان‌دهنده میزان انرژی است که موتور می‌تواند به صورت مفید تولید کند یا از منبع انرژی دریافت کند. مثلا اگر توان یک الکتروموتور 7.5 کیلووات باشد، یعنی موتور می‌تواند 7.5 کیلووات انرژی مفید تولید کند. توان الکتروموتور در پلاک خوانی، به دو صورت نوشته می شود؛ یکی بر اساس کیلووات (KW) و دیگری بر اساس اسب بخار (HP)

در صورتیکه توان الکتروموتور بر حسب اسب بخار باشد و شما بخواهید آن را به کیلووات تبدیل کنید، تنها کافیست آن را ضربدر 746 کنید و مقدار بدست آمده را تقسیم بر 1000 کنید تا توان برحسب کیلووات بدست آید.

ضریب توان

نشان می دهد که موتور چگونه از برق استفاده می کند یا به بیان ساده تر چند درصد از توان ورودی به انرژی مفید تبدیل می شود. ضریب توان عددی بین 0 تا 1 است. هرچه به 1 نزدیک‌تر باشد، یعنی موتور به خوبی از انرژی استفاده می کند و اتلاف انرژی کمی دارد.

نوع اتصال

 روش اتصال سیم‌پیچ‌های موتور به منبع برق است. این اتصال در موتورهای سه‌فاز اهمیت بیشتری دارد. نوع اتصال به دو صورت ستاره (Y) یا مثلث (Δ) است. در اتصال ستاره، سیم پیچی ها در یک نقطه مشترک به هم متصل اند. در اتصال مثلث، سیم پیچی ها به صورت دایره ای به هم متصل هستند.

کلاس عایق حرارتی

کلاس عایقی نشان‌دهنده نوع و توانایی مواد عایقی به کار رفته در سیم‌پیچ‌های الکتروموتور است. هر کلاس عایقی مشخص می‌کند که سیم‌پیچ‌ها چه میزان دمای کاری و گرمای تولیدشده را می‌توانند بدون آسیب‌دیدگی تحمل کنند. در جدول زیر 4 کلاس عایقی الکتروموتور یعنی A،B،F،H و حداکثر دمای کاری هر کلاس را آورده ایم.

درجه حفاظتی الکتروموتور

IP  یا درجه حفاظت نشان می دهد که الکتروموتورها، در برابر ورود جامدات (مانند گردوغبار) و مایعات (مانند آب) چه قدر مقاوم هستند. این کد با دو رقم بعد از آن به شکل IPXY  بیان می‌شود که X (درجه حفاظت در برابر اجسام جامد) و Y(درجه حفاظت در برابر مایعات) را نشان می دهد.

سرعت دورانی

 سرعت چرخش محور موتور بر حسب دور در دقیقه (RPM) را نشان می دهد. مثلا 1500 r/min یعنی محور در هر دقیقه 1500 بار می‌چرخد.

تعداد قطب‌ها

تعداد قطب‌های مغناطیسی که داخل موتور وجود دارد. تعداد قطب‌ها روی سرعت موتور تأثیر می‌گذارد.

جهت چرخش

 نشان دهنده جهت چرخش محور موتور است که دو حالت دارد.CW  یعنی ساعتگرد و CCW  یعنی پادساعتگرد.

نوع شافت

شکل و اندازه‌ی محوری که به دستگاه شما وصل می‌شود. این محور گاهی دایره‌ای، مربعی یا با اندازه خاص است.

سایز فریم الکتروموتور

فریم سایز الکتروموتور، مورد دیگری است که در برخی پلاک های الکتروموتورها وجود دارد. این پارامتر، ابعاد قاب الکتروموتور را تعیین می کند و یک عامل خیلی مهم به شمار می آید. دانستن سایز فریم الکتروموتور یا همان FS به شما کمک می کند که بتوانید در مورد ابعاد نصب الکتروموتور و شافت مناسب آن، اطلاعات خوبی بدست آورید.

مقدار راندمان الکتروموتور

مقدار راندمان الکتروموتور که با نماد IE نمایش داده شده است در اصل، نشان دهنده درصدی از توان ورودی است که به توان خروجی تبدیل می شود. هر چقدر عدد نوشته شده در جلوی این نماد به 100 نزدیک تر باشد، نشان دهنده این است که راندمان بهتر بوده است و در مصرف برق نیز صرفه جویی شده است.

بطور کلی، راندمان در 4 سطح طبقه بندی می شود که عبارتند از IE1، IE2، IE3، IE4  که طبق این طبقه بندی، IE1  نشان دهنده راندمان استاندارد است، IE2  یک راندمان بالا را نشان می دهد، IE3  نشان دهنده یک راندمان بسیارخوب است و راندمان IE4 بیانگر یک راندمان فوق العاده عالی است.

دمای محیط

 حداکثر دمایی که موتور می‌تواند در آن بدون مشکل کار کند. مثلا اگر دمای مشخص شده 40 درجه است، یعنی در دماهای بالاتر از این ممکن است موتور آسیب ببیند.

ارتفاع از سطح دریا

حداکثر ارتفاعی که موتور می‌تواند در آن به خوبی کار کند. مثلا 1000 متر یعنی موتور تا این ارتفاع عملکرد خوبی دارد.

Duty S1

این نماد نشان دهنده این است که الکتروموتور مورد نظر برای کار مداوم و بدون وقفه طراحی شده است یا خیر. مثلا S1 نشان دهنده مدت زمانی است که الکتروموتور میتواند با توان نامی خودش کار کند. در کل، این پارامتر نشان دهنده مدت زمانی است که الکتروموتور مورد نظر میتواند بطور ایمن کار کند.

نوع منبع تغذیه (~) الکتروموتور

اولین نمادی که به محض مشاهده پلاک الکتروموتور های تک فاز یا سه فاز به چشمتان می خورد (~) است که نشان دهنده نوع منبع تغذیه می باشد. اگر در کنار این نماد، عدد 3 قرار دارد نشان دهنده این است که الکتروموتور مورد نظر، سه فاز است. در صورتی که اگر الکتروموتور تک فاز باشد، این عدد 1 خواهد بود.

این مشخصات به شما کمک می‌کند موتور مناسبی برای نیاز خود انتخاب کنید و هنگام استفاده از آن، از آسیب و خرابی جلوگیری کنید.

در ادامه مطلب چند نمونه پلاک الکتروموتور و فاکتورهای درج شده روی آنها را با هم بررسی می کنیم.

نحوه پلاک خوانی الکتروموتور 3 فاز الکتروژن

 درادامه یک نمونه پلاک الکتروموتور الکتروژن و مشخصه های مهمی که روی آن درج شده است را بررسی می کنیم.

تفسیر پلاک الکتروموتور سه فاز الکتروژن بالا در جدول

نحوه پلاک خوانی الکتروموتور 3 فاز موتوژن

در ادامه یک نمونه پلاک الکتروموتور موتوژن و مشخصه های ثبت شده روی آن را یاد می گیریم.

تفسیر پلاک الکتروموتور سه فاز موتوژن بالا

نحوه پلاک خوانی الکتروموتور تک فاز

پلاک خوانی الکتروموتورهای DC و AC

تفاوت‌های کلیدی در پلاک‌خوانی موتورهای DC و AC