تسمه پولی چیست؟ | آشنایی با انواع تسمه و پولی

حتما برای شما هم پیش آمده که در قطعات صنعتی و یا حتی خودروها نام تسمه پولی را شنیده باشید. این قطعه یک نوار حلقه ای شکل است که برای اتصال دو قطعه که اصطلاحا به آن کوپلینگ نیز می گویند؛ استفاده می شود.

تسمه پولی ها نقش بسزایی در به حرکت درآوردن قطعات دارند و این نکته باعث شده تا به یکی از اجزای اصلی تبدیل شوند. با ما همراه باشید در این مقاله به بررسی نکاتی در رابطه با چیستی این قطعه کارآمد بپردازیم.

تسمه پولی چیست؟

تسمه پولی متشکل از دو قطعه مجزا است: تسمه و پولی. تسمه به قطعه ای گفته می شود که ظاهری منعطف و باریک دارد و به دور پولی یا قرقره می چرخد و پولی یکی از قطعاتی است که شباهت زیادی به چرخ دنده ها دارد و برای انتقال دور با فواصل محوری متغیر بین قطعه محرک و متحرک استفاده می شود. این قطعه علاوه بر این کار، وظیفه تغییر سرعت دوران را نیز به عهده دارد. بنابراین تسمه پولی نوعی تسمه نیست بلکه نامی است که برگرفته از دو مورد از اجزای تسمه است.

تسمه پولی یکی از قطعاتی است که برای اتصال و انتقال نیرو استفاده می گردد. در گذشته نه چندان دور، به جای استفاده از تسمه پولی از برخی زنجیر های مشابه استفاده می شد؛ اما با گذشت زمان و پیشرفت در صنعت، تسمه ها روی کار آمدند و جایگزین زنجیرهای قدیمی شدند.

به دلیل تنوع بالایی که در تسمه ها و همچنین پولی ها وجود دارد، با تغییر هر یک از این دو جزء خروجی آن متفاوت خواهد بود. در ادامه مقاله به توضیحات مختصری در رابطه با هر یک از آنها پرداخته ایم.

انواع تسمه

تسمه ها بر اساس دو عامل انتخاب می شوند:

1. نوع تسمه
2. محیط تسمه (در چه شرایطی قرار به کار کردن آن است)

علاوه بر این موضوع، لازم است بدانید که تسمه ها انواع مختلفی دارند و به طور کلی به چهار نوع تبدیل می شوند:

1. تسمه تخت
2. تسمه گرد
3. تسمه V
4. تسمه تایمینگ

1. تسمه تخت یا مسطح

تسمه های تخت که با نام تسمه مسطح نیز شناخته شده اند؛ از تسمه هایی هستند که در انتقال قدرت در سرعت های بالا عملکرد بسیار خوبی دارند. این دسته از تسمه ها برای اتصال قطعاتی استفاده می شوند که فاصله نزدیکی به یکدیگر ندارند؛ چرا که برای اتصال قطعات نزدیک به هم استفاده از چرخ دنده ها و یا تسمه های V شکل منطقی تر بوده و عملکرد بهتری را رقم می زنند. این خصوصیت باعث شده تا از این تسمه ها بیشتر در مصارفی مانند کشاورزی، خرمنکوب، ژنراتور الکتریکی، انواع پمپ و مواردی از این قبیل استفاده شود.

با توجه به اینکه تسمه های مسطح اصولا بالای پولی حرکت می کنند، طراحی پولی را طوری در نظر گرفته اند که به جای داشتن سطحی صاف، سطح محدب داشته باشد تا شرایط تنظیم مرکز تسمه را در حین حرکت فراهم سازد.

لازم به ذکر است که تسمه پولی های تخت دارای قابلیتی هستند که به راحتی می توان به وسیله آنها افزایش اصطحاک و به دنبال آن افزایش انتقال نیرو را رقم زد. تنها کافیست طراحی و ساخت آن را با موادی در نظر گیرند که سطح تسمه را برای این کار آماده کند.

در گذشته جنس تسمه تخت از چرم و گاهی پارچه تشکیل می شد؛ اما امروزه از جنس پلیمری و لاستیکی نیز استفاده می کنند. حتما توجه داشته باشید که جنس تسمه ها را با توجه به نیاز خود انتخاب کنید. عده ای گمان می کنند تسمه هایی که از جنس چرم هستند به دلیل قدمت بالاتری که نسبت به تسمه های پلیمری و لاستیکی دارند، عملکرد ضعیف تری دارند؛ در حالی که خیلی از مصارف با تسمه های چرم راندمان بهتری خواهند داشت چرا که تسمه های چرم اغلب چسبندگی بیشتر و بهتری دارند.

2. تسمه گرد

تسمه گرد یکی از انواع تسمه ها است که معمولا به روی پولی های U شکل قرار می گیرد. اتصال این تسمه به پولی، یا به وسیله بست های فلزی صورت می گیرد و یا از طریق جوش دادن دو قطعه به یکدیگر. از تسمه های گرد تنها در مواقعی استفاده می شود که گشتاور تا حدودی پایین باشد، بار سبک باشد و اصطحکاک نیز اولویتی نداشته باشد.

جالب است بدانید که تسمه های گرد در سایز های متفاوتی قابل ساخت هستند و با توجه به شماره اختصاصی تسمه و مدول آن نوع و سایز مورد نظر خود را انتخاب کنید.

3. تسمه V شکل

با روی کار آمدن تسمه V شکل که اصطلاحا به آن تسمه گوه‌ای یا طناب گوه‌ای نیز گفته می شود، یکی از مشکلات اساسی که سر خوردن و هم تراز بودن در حین حرکت بود را حل کردند. مانند تسمه های مسطح، جنس تسمه های V شکل هم از لاستیک و پلیمر بوده و ظاهر ذوزنقه ای دارند که بر خلاف تسمه های گرد در برابر لرزش مقاومت بالایی دارند. این دسته از تسمه ها انتقال قدرت را با سرعت بالایی انجام می دهند و معمولا در خودرو ها استفاده می شوند.

در صورتی که بار زیادی به آنها وارد شود، تسمه به دور پولی یا قرقره قرار می گیرد و ثابت می ماند (دچار لغزش و جا به جایی نمی شود)؛ در نتیجه همه این‌ها، بازدهی بهتری صورت می گیرد و اصطکاک میان قرقره و تسمه نیز کاهش می یابد.

یکی از برتری هایی که تسمه های V شکل نسبت به سایر تسمه ها (به خصوص تسمه تخت) دارند، این است که فضای کمتری را اشغال می کنند. اما به سبب ضخامت بالایی که نسبت به تسمه های تخت دارند، قرقره یا پولی های بزرگتری را نیازمند هستند. ‌

نکته جالب توجه اینجا است که با توجه به کاربری مورد نظر خود، می توانید چند تسمه V را به یکدیگر متصل کنید تا به عنوان یک تسمه چندگانه یا همان multi-v کار کنند.

4. تسمه تایمینگ

تسمه تایمینگ ها از دیگر انواع تسمه ها هستند که از لحاظ ظاهری و کارایی به چرخ دنده ها و زنجیرهای قدیمی شباهت زیادی دارند. کارایی این تسمه ها به گونه ای است که با پولی یا قرقره درگیر شده و نیرو را انتقال می دهند. کاربرد این تسمه ها در صنایعی مانند صنعت کاشی و سرامیک، چاپ و… به چشم می خورد.

تسمه تایمینگ ها به تسمه سخت جان معروف هستند اما نکته ای که در حفظ و نگهداری آن اهمیت زیادی دارد، تعویض به موقع آنها است. زیرا با گذشت زمان دچار فرسایش می شوند و با توجه به نقش حساسی که در میان قطعات دیگر دارند، خرابی پر دردسری خواهند داشت.

پولی چیست؟

پولی (pully) یکی از قطعاتی است که مانند چرخ عمل می کند و اصولا روی یک محور یا شافت محرک یا متحرک نصب می شود. پولی ها به وسیله کابل و یا تسمه به یکدیگر متصل می شوند و با توجه به سایزی که دارند، قابلیت افزایش و کاهش سرعت را دارند.

در پولی ها نسبت انتقال تسمه از میزان حساسیت بالایی برخوردار است و در صورتی که نسبت انتقال بالا باشد، قدرت خروجی افزایش می یابد و چرخش پولی به دور خود که همان تعداد دوران محسوب می شود، کاهش پیدا می کند؛ و اگر نسبت انتقال کمتر از یک باشد، قدرت خروجی کاهش یافته و تعداد دوران خروجی افزایش می یابد.

انواع پولی

برای آشنایی بیشتر با انواع پولی و کارکرد آنها در ادامه به معرفی انواع آن می پردازیم.

پولی ساده

همانطور که از نام این پولی پیدا است، نوعی پولی است که ساختار ساده ای دارد. شکل ظاهری این پولی شبیه به یک رینگ شیاردار است که در حفظ و نگهداری تسمه نقش بسزایی دارد. البته طراحی پولی ها متفاوت است و با توجه به نوع تسمه ممکن است برخی از آنها بدون شیار و با سطحی صاف طراحی شود.

یکی از مزیت های پولی ساده، قیمت پایین و به صرفه آن است که در صورت استفاده از آن، هزینه تسمه مصرفی متناسب با آن نیز ارزان و اقتصادی خواهد شد. اما در کنار این حسن، دارای عیبی است که در روند کار این پولی اختلال به وجود می آورد. زمانی که پولی های ساده در محیطی با دما و فشار زیاد قرار می گیرند منجر به سر خوردگی تسمه شده و در نتیجه ضریب انتقال کاهش می یابد.

پولی تایمینگ یا سنکرون

استفاده از هر تسمه ای برای پولی های تایمینگ مناسب نبوده و به دلیل ساختار و عملکرد متفاوت این پولی، انتخاب تسمه به حساسیت بیشتری نیاز دارد. اصولا از تسمه هایی که پهنای کمتری دارند برای این نوع پولی ها استفاده می شود. یکی از دلایلی که باعث شده تسمه های پولی تایمینگ یا سنکرون با دیگر تسمه ها متفاوت باشند، بازدهی بالا و البته انتقال توان مشابهی است که در این نوع تسمه ها بیشتر دیده می شود.

علاوه بر این، به دلیل سرنخوردن تسمه تایمینگ بر روی پولی، میزان کشش و سفتی تسمه در فرایند رگلاژ تسمه تایم، به میزان تسمه‌های معمولی در پولی‌های ساده نبوده و این امر موجب کاهش فشار روی پولی‌ها می‌شود.

پولی تایمینگ که به پولی سنکرون نیز معروف است، ساختاری شبیه به زنجیر دارد. وظیفه اصلی پولی های تایمینگ ایجاد نسبت دور ثابت میان موتور و بار است.

با توجه به این که پولی های تایمینگ دندانه دار هستند، به تسمه های شبیه به خود (تسمه های دندانه دار) احتیاج دارند؛ که بهترین گزینه برای این پولی ها تسمه تایم است.

پولی های سنکرون بر خلاف پولی های ساده احتمال سر خوردگی و لرزش ندارند؛ زیرا دندانه های پولی و دندانه های تسمه در یکدیگر چفت شده و این احتمال را کاهش می دهند. این ویژگی در این نوع پولی، فشار متحمل بر پولی را کاهش می دهد که به معنای یک اتفاق مثبت در ساز و کار حرکتی پولی است.

پولی های تایمینگ از لحاظ ظاهر دندانه ها، با یکدیگر متفاوت اند. همچنین فاصله بین دندانه هایش به دو گروه اینچی و میلی متری تقسیم می شود که منظور از تقسیم بندی آنها به این دو گروه، مضرب فواصل میان دندانه ها است که می تواند مضربی از اینچ و یا میلی‌متر باشد.

ضمنا پولی ها بر اساس شکل دندانه هایشان، تنوع نسبتا زیادی دارند که در جذول زیر به آن اشاره شده است.

انواع پولی بر اساس شکل دندانه (پروفیل)
دندانه های ذوزنقه ای سری AT و T	T2.5, T5, T10, T20, AT5, AT10
دندانه های ذوزنقه ای سری اینچی	H, XH, XXH, L, XL, MXL
دندانه های دایره ای سری HDT	8M, 14M, 3M, 5M
دندانه های دایره ای بهینه‌سازی شده سری STD	S3M, S5M, S8M, S14M
دندانه های دایره ای بهینه‌سازی شده سری RPP	RPP5M, RPP8M

کاربرد تسمه و پولی چیست؟

همانطور که در معرفی انواع تسمه به بخشی از کاربرد های آن اشاره کردیم، با توجه به خصوصیات منحصر به فردی که هر یک دارند؛ کاربردهای متفاوتی نیز میتوانند داشته باشند. اما در حوزه صنعت، یکی از وظایف اصلی تسمه و پولی، انتقال حرکت الکتروموتور به گیربکس است.

به طور کلی از این قطعه برای کوپل گیربکس های صنعتی و حتی صنایع نفت و گاز و پتروشیمی نیز استفاده می شود؛ چرا که در مصارف سنگین صنعتی، استفاده از چرخ دنده برای انتقال نیرو به عبارتی دشوار و غیر ممکن است. به همین علت تسمه ها این اتصال را آسان کرده اند.

تعمیر صدای غیر عادی تسمه و پولی

به دلیل چرخش مداوم تسمه و پولی امکان خرابی و یا ایجاد صداهای ناهنجار از آن امری بسیار طبیعی است. سوالی که در این قسمت به وجود می آید این است که در چنین شرایطی چگونه می توان عیب یابی کرد؟

خرابی تسمه و پولی به عوامل زیادی بستگی دارد که در ادامه به بررسی تعدادی از آنها می پردازیم.

برای خوانایی بهتر روی تصویر کلیک کنید.

تسمه پولی چه مزیتی نسبت به زنجیر دارد؟

همانطور که در ابتدای مقاله نیز اشاره کردیم، می توان گفت تسمه پولی ها به تازگی وارد بازار شده اند و در گذشته از  انواع زنجیر صنعتی به جای آن استفاده می شد. اما پس از گذشت مدت ها و کسب تجربه در رابطه با برتری این دو نسبت به یکدیگر، متخصصان مرتبط با این حوزه دریافتند که استفاده از تسمه پولی نسبت به استفاده از زنجیرها از هر جهت عاقلانه تر است. دلیل آن هم تفاوت میان تسمه پولی و زنجیر است.

حال ممکن است برایتان سؤال پیش بیاید که چرا باید انتخاب تسمه پولی را به زنجیر ترجیح بدهیم؟

به دلایل زیر:

• تنوع بالایی دارند.
• تسمه پولی ها مقرون به صرفه هستند.
• حجم کمتری را اشغال می کنند.
• جنس نا فلز دارند.
• صدای کمتری نسبت به زنجیرها تولید می کنند.
• قابلیت استفاده در محیط هایی که برای فلز مناسب نیستند.
• در طراحی منعطف هستند.
• به دلیل وزن کمی که دارند، وزن کلی دستگاه را نیز کاهش می دهند.
• احتیاجی به روغن کاری و گریس کاری مداوم ندارند.
• شتاب بالاتری دارند.
• قابلیت استفاده از پولی های آلومینیومی برای وزن کمتر.

جمع‌بندی

نکات ذکر شده در رابطه با تسمه پولی، از مجموع نکاتی است که در خرید، حفظ و نگهداری آن بسیار مهم و حیاتی است. توجه داشته باشید که این قطعه از مهم ترین اجزای دستگاه های صنعتی است؛ بنابراین در صورت عدم اطلاعات کافی در رابطه با آن، از مشاوران متخصص کمک بگیرید.