آشنایی با IP یا درجه حفاظت

درجه حفاظت IP یا Ingress Protection، یک استاندارد جهانی محسوب می شود که برای ارزیابی مقاومت تجهیزات الکتریکی در برابر نفوذ جامدات مثل گردوغبار و مایعات تعریف شده است. این کد توسط استاندارد بین‌المللی IEC 60529  ارائه می­شود و معمولا روی پلاک اکثر دستگاه های الکتریکی وجود دارد. درجه حفاظت IP به مصرف کنندگان کمک می کند تا خیلی راحت بتوانند مقاومت دستگاه های الکتریکی را در شرایط مختلف محیطی ارزیابی کرده و به نحوی از آسیب رسیدن به آنها جلوگیری کنند.

در ادامه، به طور کامل درباره IP ، ساختار آن، تفسیر کد IP و تفاوت آن با استاندارد NEMA توضیح می دهیم.

ساختار کد IP چگونه است؟

سیستم درجه‌بندی IP یک کد دو عددی است که توسط استانداردهای بین‌المللی تعریف می شود و به شما می‌گوید یک دستگاه تا چه اندازه در برابر گردوغبار و آب مقاوم است. این کد معمولا به شکل IPXX  نشان داده می‌شود که در آن هر X معنا و مفهوم خاصی دارد.

• رقم اول(X): نشان‌دهنده میزان مقاومت دستگاه در برابر نفوذ اجسام جامد (مانند گردوغبار).
• رقم دوم(X): نشان‌دهنده میزان مقاومت دستگاه در برابر نفوذ مایعات (مانند آب).

اگر به جای یکی از رقم های کدIP، حرف X  قرار بگیرد، به این معنا است که در مورد آن معیار خاص (مثلا مقاومت در برابر نفوذ گرد و غبار یا آب) اطلاعاتی ارائه نشده یا تست مربوطه انجام نشده است. به عبارت دیگر، وجود حرف X لزوما به معنای عدم وجود حفاظت نیست، بلکه نشان می‌دهد که درجه حفاظت برای آن بخش مشخص نشده است. به عنوان مثال IPX5، نشان دهنده عدم رتبه‌بندی در برابر نفوذ جامدات است.

هریک از اعداد در IP نماد چیست؟

همانطور که در بالا نیز به آن اشاره کردیم، درجه حفاظت IP با دو عدد بعد از آن تعریف می شود که در ادامه به طور کامل توضیح می دهیم که هریک از این ارقام چه معنا و مفهومی دارند.

مفهوم عدد اول در کد IP

رقم اول (سمت چپ) در درجه حفاظت یا کد IP، نشان دهنده سطح حفاظت این دستگاه در برابر نفوذ ذرات جامد و گرد و غبار است. این عدد از 0 تا 6 رتبه بندی می شود؛ بطوریکه عدد صفر نشان دهنده عدم مقاومت دستگاه و عدد 6 بیانگر محافظت کامل آن در برابر ذرات گرد و غبار است.

در جدول مشخصات ip زیر، درجه بندی میزان مقاومت و حفاظت دستگاه را با توجه به عدد رقم اول، بررسی می کنیم:

مفهوم عدد دوم در کد IP

عدد دوم (رقم سمت راست) در درجه حفاظت، نشان دهنده میزان محافظت دستگاه در برابر نفوذ مایعات، رطوبت و قطرات آب است. این عدد از 0 تا 9 بر اساس جدول ip رتبه بندی می شود. در ادامه، به بررسی آنها می پردازیم.

چند مثال کاربردی از درجه حفاظت IP

برای فهم بهتر درجه حفاظت تجهیزات الکتریکی یا IP، چند مثال کاربردی برای شما بیان می کنیم که در بقیه شرایط نیز، طبق همین قانون بتوانید درجه حفاظت دستگاه مورد نظر را تفسیر کنید. نکته ای که باید بدانید این است که محاسبه درجه حفاظت در انواع دستگاه ها، از یک قانون مشابه تبعیت می کند. به طور مثال:

مثال 1: IP67

• رقم اول (6): کاملا ضد گردوغبار.
• رقم دوم (7): قابلیت غوطه‌وری موقت در آب

مثال 2: IP44

• رقم اول (4): حفاظت در برابر اجسام بزرگ‌تر از 1 میلی‌متر.
• رقم دوم (4): مقاومت در برابر پاشش آب از هر جهت.

حروف مکمل در کد IP

در کد درجه حفاظت یا IP، علاوه بر دو رقم اصلی که میزان محافظت در برابر نفوذ اجسام جامد و مایعات را مشخص می‌کنند، گاهی حروفی به‌عنوان پسوند به انتهای کد افزوده می‌شود که به آن‌ها حروف مکمل گفته می‌شود. این حروف اطلاعات تکمیلی در خصوص شرایط خاص تست یا مقاومت تجهیزات الکتریکی در محیط‌های صنعتی و عملیاتی را ارائه می‌دهند.

جدول حروف مکمل کد IP و کاربردهای آن‌ها

در جدول زیر، در مورد معنا و مفهوم هریک از حروفی که ممکن است در کد IP آورده شوند و کاربردهای آنها، توضیح داده ­ایم.

مثال‌های کاربردی از کدهای IP همراه با حروف مکمل

• IP66F: دستگاه علاوه بر مقاومت کامل در برابر گرد و غبار و پاشش شدید آب، در برابر نفوذ روغن نیز مقاوم است.
• IP67M: محفظه دارای مقاومت کامل در برابر گردوغبار بوده و امکان غوطه‌وری موقت در آب را دارد، ضمن اینکه آزمون مقاومت در حین عملکرد و حرکت انجام شده است.
• IP65W: این کد نشان می‌دهد که دستگاه کاملا ضد گرد و غبار است و در برابر پاشش آب نیز محافظت دارد. علاوه بر آن برای استفاده در فضاهای باز و مرطوب مناسب است.
• IP69K: محفظه دستگاه کاملا ضد گرد و غبار است و همچنین در برابر آب داغ و فشار بالا از تمام زوایا مقاومت دارد. عدد 9 به همراه K، نشان دهنده بالاترین سطح حفاظت در کدهای IP است.

استفاده از حروف مکمل در کد IP به سازندگان و مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد که اطلاعات دقیق‌تری در خصوص سطح حفاظت تجهیزات، مطابق با شرایط واقعی محیط کار به‌دست آورند. این مشخصه‌ها به‌ویژه در طراحی، نصب و نگهداری تجهیزات الکتریکی در محیط‌های خاص و حساس، از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

چرا استفاده از درجه حفاظت IP اهمیت دارد؟

تجهیزات الکتریکی در محیط‌های صنعتی، تجاری و حتی خانگی همواره در معرض عوامل آسیب‌زایی مانند گرد و غبار، رطوبت و مواد شیمیایی قرار دارند. در صورت عدم محافظت مناسب، این عوامل می‌توانند موجب کاهش کارایی، کوتاه شدن عمر مفید و در نهایت از کار افتادن کامل دستگاه شوند.

برای نمونه، گرد و غبار می‌تواند به درون محفظه یا بدنه دستگاه نفوذ کرده و در بخش‌هایی مانند پورت‌ها، سوکت‌ها و مدارهای داخلی تجمع پیدا کند. تجمع بیش از حد این ذرات ممکن است موجب اختلال در خنک‌سازی، ایجاد اتصال کوتاه و کاهش عملکرد سیستم شود.

 از سوی دیگر، رطوبت و تماس مستقیم با آب نیز از تهدیدهای جدی برای عملکرد صحیح تجهیزات الکتریکی محسوب می‌شوند. نفوذ مایعات می‌تواند منجر به زنگ‌زدگی، خوردگی قطعات داخلی یا ایجاد اتصال‌های ناخواسته در مدارها شود. همچنین، برخی مواد شیمیایی مانند شوینده‌ها یا پاک‌کننده‌ها، در صورت تماس با سطوح دستگاه، می‌توانند اثرات مخرب و خورنده‌ای برجای بگذارند.

در چنین شرایطی، درجه حفاظت IP اهمیت پیدا می‌کند. این استاندارد بین‌المللی مشخص می‌کند که یک دستگاه تا چه اندازه در برابر نفوذ اجسام جامد و مایعات مقاوم است و آیا برای استفاده در محیط‌هایی مثل فضاهای مرطوب، گردوغبارزا یا حتی غوطه‌ور در آب مناسب است یا خیر. استفاده از تجهیزات دارای IP مناسب، گامی مؤثر در جهت افزایش ایمنی، دوام و عملکرد پایدار دستگاه‌ها در شرایط محیطی مختلف است.

مزایای استفاده از  IP یا درجه حفاظت

استفاده از تجهیزات دارای درجه IP مناسب، مزایای متعددی دارد از جمله:

• افزایش طول عمر دستگاه‌ها از طریق محافظت در برابر آلودگی‌های محیطی
• کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری به دلیل کاهش احتمال خرابی
• اطمینان از عملکرد ایمن و مداوم حتی در شرایط نامساعد محیطی
• امکان استفاده از تجهیزات در محیط‌های صنعتی، بیرونی یا مرطوب
• افزایش ایمنی کاربران با کاهش ریسک تماس با بخش‌های الکتریکی در اثر نفوذ مایعات یا گرد و غبار

در نتیجه، انتخاب تجهیزات با درجه حفاظت IP مناسب نه تنها یک انتخاب هوشمندانه، بلکه یک ضرورت برای حفظ سلامت و کارایی سیستم‌های الکتریکی در محیط‌های مختلف است.

درجه حفاظت IP در چه مواردی کاربرد دارد؟

استاندارد IP  و محاسبه آن، در تجهیزات و دستگاه های مختلفی می تواند کاربرد داشته باشد که مهم ترین آنها عبارت اند از:

• تجهیزات روشنایی (چراغ‌های ضدآب و ضدگردوغبار).
• دستگاه‌های صنعتی (الکتروموتورها، گیربکس‌ها، انواع پمپ و تابلوهای برق).
• لوازم الکتریکی مصرفی (مانند گوشی‌ موبایل).

تفاوت IP  با استاندارد NEMA

استانداردهای IP  و  NEMA  هر دو برای ارزیابی و درجه‌بندی میزان حفاظت تجهیزات الکتریکی در برابر نفوذ آب، گردوغبار و عوامل محیطی طراحی شده‌اند. اما تفاوتهای اساسی در ساختار، هدف، دامنه حفاظت و کاربرد آن‌ها وجود دارد که در ادامه بررسی می کنیم.

مهم ترین تفاوت های IP با استاندارد NEMA عبارتند از:

• سازمان تنظیم کننده: IP یک استاندارد جهانی است که توسط IEC تعریف شده است و به صورت بین‌المللی استفاده می‌شود. اما NEMA یک استاندارد آمریکایی است که توسط انجمن تولیدکنندگان تجهیزات الکتریکی ایالات متحده ایجاد شده است و بیشتر در آمریکای شمالی کاربرد دارد.
• ساختار کد : IP از دو عدد تشکیل شده است که به ترتیب میزان حفاظت در برابر گردوغبار و آب را نشان می‌دهند. اما NEMA شامل دسته‌بندی‌هایی از 1 NEMA تا NEMA13 است که هر کدام توصیفی جامع از سطح حفاظت تجهیزات ارائه می‌دهند. به عنوان مثال NEMA 4X حفاظت در برابر پاشش آب، گردوغبار و مقاومت در برابر خوردگی را نشان می دهد.
• دامنه حفاظت: IP فقط به درجه حفاظت در برابر گردوغبار و آب می‌پردازد و حفاظت مکانیکی یا مقاومت در برابر خوردگی را در نظر نمی‌گیرد. اما NEMA علاوه بر گردوغبار و آب، مواردی همچون مقاومت مکانیکی در برابر ضربه، خوردگی، مواد شیمیایی، یخ‌زدگی و اشعه ماوراءبنفش را پوشش می‌دهد.
• کاربرد: IP در استانداردهای جهانی و صنایع مختلف در سراسر جهان به کار می‌رود. اما NEMA عمدتا در ایالات متحده و صنایع مرتبط با شرایط محیطی خاص، مانند تجهیزات صنعتی و زیرساخت‌های الکتریکی به کار می رود.

جمع بندی

به طور کلی مشخصه IP یا درجه حفاظت به شما کمک می کند که بتوانید بهترین انتخاب را متناسب با شرایط جوی و محیطی مورد نظرتان داشته باشید. به طور مثال، یکسری تجهیزات بدلیل شرایط کاری باید در محیط های بیرونی قرار بگیرند و ممکن است در تماس با انواع و اقسام ذرات خارجی و مایعات باشند. از این رو، توجه به میزان محافظت آنها در برابر جامدات و مایعات کمک می کند که دستگاهی را انتخاب کنید که با آن شرایط سازگار باشد و از خرابی و آسیب رسیدن به آن جلوگیری شود.

شما می توانید درصورت نیاز به خرید انواع محصولات صنعتی با بهترین قیمت و به همراه مشاوره تخصصی، با مجموعه شهباز موتور در تماس باشید یا در وبسایت، قیمت (به روز) و مشخصات فنی دقیق هر نوع و برند از آنها را مشاهده و ثبت سفارش کنید.

سوالات خود در رابطه با این مقاله را می توانید از طریق ثبت نظر برای ما ارسال کنید. کارشناسان ما در اسرع وقت پاسخگوی شما عزیزان خواهند بود.