یکی از پر کاربردترین نوع چرخ دنده ها، چرخ دنده حلزونی است. این چرخ دنده به علت ویژگی های خاص و طراحی متفاوت آن منجر به استفاده در وسایلی چون گیربکس جرثقیل، آسانسور و... شده است.
چرخ دنده حلزونی نسبت به انواع چرخ دنده های دیگر توانایی بالایی در کاهش سرعت و افزایش گشتاور دارد.
در این مقاله به پاسخ سوالاتی چون چرخ دنده حلزونی چیست؟ کاربرد چرخ دنده حلزونی، طریقه کار آن و مزایای چرخ دنده حلزونی پرداخته ایم.
چرخ دنده حلزونی چیست؟ بررسی نحوه کار آن
این چرخ دنده از 2 بخش اصلی تشکیل شده است: یک چرخ دندانه دار و یک شفت مارپیچ. شفت مارپیچ که به آن ماردون نیز می گویند با قرار گرفتن روی چرخ دنده و درگیر شدن با دندانه های آن منجر به حرکت چرخ دنده می شود.
همانطور که در تصویر مشخص است نحوه قرار گیری ماردون و چرخ دنده به صورت عمود و متنافر است. همچنین جهت حرکت ماردون دایره ای و افقی است در حالی که چرخ دنده به صورت دورانی، در یک مسیر دایره ای عمود بر ماردون حرکت می کند. به همین دلیل برای کنترل قسمت حلزونی به انواع بلبرینگ با قدرت بالا نیازمندیم.
از لحاظ ظاهری دندانه های قسمت ماردون در این چرخ دنده به صورت مورب و زاویه دار طراحی شده است. به همین علت زمانی که در دندانه های چرخ دنده قرار می گیرد و با آن درگیر می شود، حرکتی نرم و پیوسته ایجاد می کند. علاوه بر این با یک روغن کاری درست و به موقع، چرخ دنده های حلزونی به یکی از کم صدا ترین و روان ترین نوع چرخ دنده ها تبدیل می شوند که به عنوان مثال در انواع گیربکس حلزونی مورد استفاده قرار می گیرند.
ماردون در این چرخ دنده از فولاد مقاوم ساخته شده و جنس چرخ دندانه دار برنجی است.
کالای صنعتی شهباز موتور در مقاله ای مجزا به بررسی انواع چرخ دنده و ویژگی آن ها پرداخته است.
بیشتر بدانید ⇐ چرخ دنده چیست؟ آشنایی با انواع چرخ دنده ها و کاربرد آن ها
ویژگی ها و کاربرد چرخ دنده حلزونی
- خاصیت خودقفل شوندگی:
همانطور که اشاره شد حرکت در چرخ دنده های حلزونی تنها از سمت ماردون انجام می شود. یعنی چرخ دنده قدرت حرکت دادن ماردون را ندارد و تنها به وسیله نیروی وارد شده از ماردون می تواند حرکت کند. این ویژگی در چرخدنده حلزونی منجر به استفاده از آن در لوازم خاصی چون بالابرها، جرثقیل و... شده است.
علت این استفاده و کاربرد بالای چرخ دنده حلزونی در این وسایل، وجود خاصیت خود قفل شوندگی و عدم نیاز به ترمز در آن می باشد. از آن جایی که حرکت معکوس از چرخ دنده به ماردون امکان پذیر نیست، در صورت بروز حادثه وسیله مورد نظر امکان حرکت در جهت مخالف را ندارد و اصطلاحا چرخ دنده قفل شده و وسیله بدون حرکت ثابت می ماند.
- کاهندگی نسبت تبدیل عالی:
از دیگر کاربرد های چرخ دنده حلزونی به توانایی آن در تبدیل نسبت های بالا می توان اشاره کرد. به عبارت دیگر نسبت حرکت ماردون به حرکت چرخ دنده می تواند 300 به 1 باشد. یعنی با حرکت 300 دور ماردون، چرخ دنده تنها 1 دور می چرخد. این نسبت ها بسته به میزان زاویه مارپیچ ماردون می تواند کاهش یا افزایش یابد.
- افزایش گشتاور و کاهش سرعت:
همانطور که در ابتدا گفته شد یکی از کاربرد های مهم چرخ دنده حلزونی در افزایش گشتاور و کاهش سرعت است. علت این ویژگی به همان کاهش نسبت برمی گردد. هنگامی که می خواهیم در یک وسیله سرعت را کاهش دهیم در حالیکه گشتاور افزایش یابد، چرخ دنده حلزونی بهترین انتخاب است.
- کاربرد در گیربکس حلزونی:
چرخ دنده حلزونی مهم ترین و اصلی ترین اجزای گیربکس حلزونی است. یکی از کاربرد های اصلی این چرخ دنده در گیربکس حلزونی است. شایان ذکر است، در گیربکس دستی بالابر نیز از همین چرخ دنده های حلزونی استفاده می شود و کارایی بسیار خوبی دارد.
مطالعه مقاله جامع آشنایی با گیربکس حلزونی می تواند اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار دهد.
بیشتر بدانید ⇐ بررسی جامع انواع گیربکس حلزونی و عملکرد اجزای آن
همچنین میتوانید برای مشاهده انواع و قیمت گیربکس حلزونی وارد بخش محصولات سایت شهباز موتور شوید.
مزایای چرخ دنده حلزونی
- کاهش سرعت
- کم صدا بودن و حرکت نرم
- عدم نیاز به استفاده از چند چرخ دنده برای ایجاد ترمز در مواقع ضروری
- داشتن صرفه اقتصادی
- تنوع در طراحی و درنتیجه ایجاد نسبت کاهش متنوع
- داشتن کاربرد گسترده از لوازم موسیقی تا صنعتی
در پایان اگر سوال یا ابهامی دارید که در این مقاله پاسخ داده نشده است، می توانید از طریق ثبت نظر در انتهای همین صفحه، از کارشناسان متخصص ما بپرسید.
سلام
چرخدنده گستران چیه؟هرچی گشتم متنی که فن بیان ساده داشته باشه پیدا نکردم
درود من هم در این مورد اطلاعات فنی ندارم. پیشنهاد میکنم به این لینک و این لینک مراجعه کنید.
خیلی خوب و کاربردی بود
سلام وقت بخیر میخاستم سوال کنم چرا وقتی که چرخ دنده حرکت میکند ماردون میچرخد که در گیربکس حلزونی غیر طبیعی هست علت چیست تشکر ارمندی ۰۹۱۲۹****۰۱
درود وقت شما هم بخیر
این اتفاق در نسبت تبدیل های پایین مثل 1 به 7 یا 1 به 10 اتفاق می افتد. اما در نسبت تبدیل بالاتر مثل 1 به 30 دنده ها قفل می شوند.